Το άλας της γης

Διαβάζοντας ξανά ένα βιβλίο που τόσο σε είχε γοητεύσει στην εφηβεία σου, είναι σα να γίνεσαι και πάλι δεκαπέντε- δεκάξι χρονών… Έτσι συνέβη με το «Άλας της γης» του Βασίλη Μοσκόβη. Όπως προαναγγείλαμε το προηγούμενο Σάββατο, έχουμε σκοπό να ξαναθυμίσουμε ένα έργο που βυθίζεται στην αφάνεια.

Το Άλας της γης του Βασίλη Μοσκόβη 

«Όταν διαλέξεις ένα δρόμο, ακολούθησέ τον με θάρρος. Ας είναι στενός, ας είναι ανηφορικός, ας είναι άχαρος. Τον διάλεξες, τον έκανες μοίρα σου. Πρέπει να τον αγαπήσεις»

Βασίλης Μοσκόβης, Το άλας της γης

Κι όμως! Στη σημερινή κρίση και στη μεγάλη συζήτηση που γίνεται για την Παιδεία, τα όσα γράφει ο Μοσκόβης πριν από εξήντα και πλέον χρόνια γίνονται ξαφνικά επίκαιρα.

Το μυθιστόρημα αυτό μας μεταφέρει τους αγώνες και τις αγωνίες ενός καθηγητή της δεκαετίας του ’50 που βρίσκεται να διδάσκει σε ένα από τα σχολεία αρρένων στα οποία εκπαιδεύονταν οι γόνοι των «καλών οικογενειών». Και μάλιστα ύστερα από την απόπειρα να δημιουργήσει μαζί με ένα συνάδελφό του ένα πρότυπο σχολείο για τα παιδιά που βρίσκονταν στο περιθώριο της κοινωνίας.

Τις αντιφάσεις και τα αδιέξοδά του τα μεταφέρει μέσα από κεφάλαια που τα ονομάζει «σημειώσεις του δασκάλου» και προφανώς απηχούν σε μεγάλο βαθμό σκέψεις του ίδιου του συγγραφέα που ήταν καθηγητής σε ιδιωτικό εκπαιδευτήριο.

Θα μπορούσα να το χαρακτηρίσω ως έναν ελληνικό «κύκλο των χαμένων ποιητών» αλλά πέρα από την τραγωδία που συμβαίνει σε κάποιους μαθητές ο Μοσκόβης αντιλαμβάνεται βαθιά τη σχέση ταξικής θέσης και ταξικής συνείδησης.

Λέει ο δάσκαλος του καθηγητή κάπου προς το τέλος του βιβλίου:

«…Ξέχασες το μεγάλο πείραμα του Πλάτωνα για τη δημιουργία της ιδανικής πολιτείας; Του τον σκότωσαν ευτυχώς τον αγαπημένο του μαθητή κι έτσι γλίτωσε από την απογοήτευση να τον δει να γίνεται ένας συνηθισμένος τύραννος… Εσύ προχώρησες πιο πολύ. Θέλησες να μεταμορφώσεις έναν εργοδότη σε φιλάνθρωπο…»

Μακριά από μονοδιάστατες απεικονίσεις ο Μοσκόβης δεν κάνει τα πράγματα εύκολα για τους ήρωές του. Δεν ωραιοποιεί καταστάσεις.

Και δεν διστάζει να πει στους συναδέλφους -και στον ίδιο τον εαυτό του: «Μόλις καταλάβεις πως λιγοστεύει το ενδιαφέρον σου για τα παιδιά, ν’ αλλάξεις επάγγελμα. Αλλιώς θα χρεωκοπήσεις. Θα καταστρέψεις τη ζωή σου και τη ζωή των παιδιών» 

Όμως το βιβλίο είναι εξαιρετικά επίκαιρο και σε ένα θέμα που προκάλεσε πολλές συζητήσεις την τελευταία χρονιά και αφορά στη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών. Στο σχολείο του μυθιστορήματος δίνεται μεγάλη μάχη μεταξύ «μεταρρυθμιστών» και «συντηρητικών». Οι δεύτεροι αρνούνται τη διδασκαλία από μετάφραση, όμως τη λύση δίνουν τα ίδια τα παιδιά που αγκαλιάζουν την προσπάθεια. Η γνώση της γλώσσας με την ανακάλυψη των όσων θησαυρών υπάρχουν στα αρχαία κείμενα μπορούν να συμβαδίσουν…

«Λένε πως ο δάσκαλος πρέπει να πηγαίνει μπροστά και να τον ακολουθούν οι μαθητές του. Προτιμώ να τους κρατάω από το χέρι και να τραβάμε μπροστά μαζί…», γράφει σε άλλο σημείο ο Μοσκόβης.

Δικαίως η Τατιάνα Σταύρου σημείωνε: «…Τι λαμπρή ιδέα αν το Υπουργείο της Παιδείας ανατύπωνε «Το βιβλίο του δασκάλου», όπως θα μπορούσε να μετονομάσει το «άλας της γης» και το μοίραζε στους απανταχού της χώρας δασκάλους!....» 

Προσυπογράφω! Δυστυχώς, όμως, το βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βασδέκης κινδυνεύει ακόμη και με πολτοποίηση! Οι προσπάθειες των ανθρώπων του εκδοτικού οίκου για στήριξη έχουν μέχρι τώρα πέσει στο κενό…

Ας ελπίσουμε να συμβάλλουμε με τα σημειώματά μας στην επανακυκλοφορία του συνόλου του έργου του Μοσκόβη…

Κώστας Στοφόρος

 (Δημοσιεύτηκε στην εβδομαδιαία εφημερίδα «Δρόμος της Αριστεράς» -1/10/2016)